Sign In Sign-Up

Welcome!

Close

Would you like to make this site your homepage? It's fast and easy...

Yes, Please make this my home page!

No Thanks

  Don't show this to me again.

Close

Telnet Nedir?

Telnet, Internet aðý üzerindeki bir makinaya uzaktan baðlanmak için geliþtirilen bir TCP/IP protokolü ve bu iþi yapan programlara verilen genel addýr. Baðlanýlan makinaya girebilmek (login) için orada bir kullanýcý isminizin (user name) olmasý gerekir. Tabii ki, bir de telnet eriþim programý!!. Telnet eriþim programlarý, günümüzdeki iþletim sistemlerinin çoðunda iþletim sistemi ile birlikte gelmektedir. Eðer kullanabileceðiniz bir telnet programý yoksa, Shareware Com (http://www.shareware.com) gibi bir Arþiv sitesinden alabilirsiniz.

Bazý kütüphane ve herkese açýk telnet bazlý web servisleri, buralara telnet ile baðlanýldýðýnda, kullanýcý ismi (numarasý) istemeyebilirler; ya da, kullanýcý ismi ve parola olarak ne yazmanýz gerektiði baðlandýðýnýzda otomatik olarak karþýnýza çýkar.

Telnet Nasýl Yapýlýr? "Telnet Yapmak" ne demek?

Bir baþka yarý Türkçe, yarý Ingilizce deyim daha : "Telnet Yapmak". Bu deyim, telnet protokolü kullanan bir program ile internet uzerindeki bir makinaya (host) baðlanmayi anlatmak için kullanýlýr. Telnet yapmak için genellikle (gene kullanýlan sisteme göre deðiþmekle birlikte);

þeklinde bir komut vermek gerekir. Daha sonra, baðlanacaðýmýz bilgisayarýn giriþ ekraný (login screen / login prompt) karþýmýza gelir. Burada kullanýcý adý ve parola yazýlýp makinaya girilir. Burada, baðlandýðýmýz yerdeki iþletim sistemi komutlarý geçerlidir!! Baðlandýðýmýz sistemdeki makinayý kapatýnca yine kendi sistemimize geri döneriz.

Grafik arabirimli Telnet programlarý günümüzde yaygýn olarak kullanýlmaktadýr. Bu programlarda, telnet yapýlacak adres yukarýdakine benzer þekilde komut satýrýndan girilebildiði gibi, programýn menü sistemi üzerinden de girilebilir.

Bazý Telnet programlarý ZMODEM, KERMIT gibi 1980'li yýllarda (ve kýsmen 1990'larýn baþlarýnda) çok popüler olan, bilgisayardan bilgisayara dosya aktarýmý protokollerini de desteklerler.

Telnet ile bir makinaya baðlandým. Ama ekranýma garip þeyler oluyor. Problem nedir?

Ýþte TELNET yapýlýrken karþýlaþýlan en önemli sorun. Bunun nedeni kullandýðýnýz terminal tipinin baðlandýðýnýz yerdeki sistem tarafýndan tanýnmamasýdýr. ?u an kullanýlan bazý terminal tipleri: VT52, VT100, VT102, VT220, IBM3270 vb.. olarak sýralanabilir. Bu terminal tipleri, klavyedeki harf karakterlerinin ve kontrol karakterlerinin (Enter, Esc, Fonksiyon tuþlarý, yön tuþlari vb) adreslenmesi ve yerleþtirilmesi sekillerine göre birbirlerinden farklýlýklar gösterirler. Bazý terminal tiplerinde pek çok kontrol karakteri tanýmsýz olabilir ya da daha enteresan karakterler tanýmlý olabilir. (Buna en güzel örnek IBM3270'tir.)

Bu problemin tek cözümü uygun terminal emülasyonu yapan bir TELNET programý kullanmaktir. Bir unix makinadan ibm vm makinaya telnet yaparken sisteminizde varsa, telnet yerine tn3270 kullanmanýz sorununuzu çözer.

Internet üzerindeki sistemlerin çoðu vt100 terminal tipini destekler. Bu yüzden kullandýðýnýz TELNET programýnýn bu terminal tipini destekleyip desteklemediðini kontrol edin.

VM/CMS'te, VT100 terminal emülasyonu ile nasýl TELNET yapýlýr?

IBM3270 - TNVT100 geçiþi sýrasýnda bazý tuþlarýn ve tuþ kombinasyonlarýnýn

iþlevleri þöyledir :

Kontrol karakterleri ise (CTRL-A, CTRL-C vb..) þoyle verilir.

TELNET ile eriþebileceðim Bilgi Servisleri/Kütüphaneler var mý?

Bu tip servisler genellikle kütüphanelerdir. Internet üzerindeki pek çok kutuphane TELNET ile baðlanýlýp kýsýtlý tarama yapýlmasýna olanak tanýmaktadýr. Bu durumda, ilgili kütüphane adresine TELNET yapýldýktan sonra belirli bir kullanýcý numarasý yazýlýp ektileþimli bir tarama ortamýna girilir. Türkiye'de Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi'ne telnet eriþimi mevcuttur. Anadolu Üniversitesi kutuphanesine ise gopher üzerinden eriþim mümkündür. Aþaðýdaki bilgiler, en son 1996 baþlarýnda kontrol edilmiþtir. Bazý adresler þu an çalýþmayabilir.

Ayrýca, Tübitak'in bazý veri tabanlarina telnet ile eriþmek mümkün.

Yurt dýþýnda Telnet ile eriþilebilecek bazi popüler kütüphaneler þunlardýr:

Bu kütuphane servisleri, WAIS türü indeksleme sistemleri ile gopher ve Web üzerinden baðlantý ve sonrasýnda tarama/bilgi alma þeklinde yeni oluþumlar içine girmektedirler. Yakýn gelecekte kutuphanelere olan telnet eriþimi yerini bu sistemlere býrakabilir. Her geçen gün Web arayüzlü kütüphane servisleri çoðalmaktadýr. Daha geniþ bilgi, 7. Bölüm'de (Internet Üzerinde Sorgulama) bulunabilir. Web üzerinden eriþilebilecek iyi bir kütüphane kataloðuna (Coðrafi Bölgelere, Kütüphane Tipine göre ilgili kütüphanelerin adresleri) http://library.usask.ca adresinden (WebCats; Library Catalogues on the World Wide Web) ulaþýlabilir.

Hytelnet nedir?

Hytelnet, Telnet/Gopher/Web/Wais tabanlý; herkese açýk eriþim saðlayan kütüphane sistemlerine baðlantýyý menü tabanlý bir sistem üzerinden kolayca yapmamýzý saðlayan bir yardýmcý programdýr. Bu program, ilgili baðlantý bilgilerini içeren bir veri tabanýna sahiptir. Hytelnet'in farklý platformlarda (Sun/Pc/Mac ) sürümleri vardýr.

Hytelnet veri tabanýna, http://library.usask.ca/hytelnet adresi ile eriþmek mümkündür.

Listserv ve Listproc nedir? Ne iþe yararlar?

Insanlarýn kendi istekleriyle üye olduklarý, grup haberleþme mekanizmalarý, list/mail-reflektor/bulletin-board adýyla bilinir. Bu mekanizmalarý gerçekleþtiren programlar çoðunlukla listserv, list-management yazýlýmý (listeci yazýlýmý, listeci servisi) olarak adlandýrýlýrlar. Deðiþik konularda haberleþmelerin yapýldýðý bu mekanizmalarada oluþturulan "haberleþme alanlarýna" ise "liste" denir.

Yani, listeler belirli bir konuda birbirleriyle mesaj alýþveriþinde bulunmak isteyen insanlarýn bir araya gelip oluþtuðu e-posta haberleþme kümeleridir. Bu gruptaki herhangi birisi, iletisini (e-posta), ilgili kümeye gönderir; "listeci" servisi ise, gelen bu maili bu kümeye üye olan herkese daðýtýr.

Listelere, Usenet haber gruplarýndan farklý olarak, üye olmak gerekir. Bir üyenin gönderdiði ileti listenin tüm üyelerine daðýtýlýr. Bu þekilde ileti akýþý saðlanýr. Her listenin bir yoneticisi vardýr.

Listserv'in diðer önemli bir fonksiyonu da bir dosya servis saðlayýcýsý olarak çalýþmasýdýr. Gerekli komutlarý genellikle bir e-posta mesajý içinde göndererek Listserv'ler bünyesindeki arþivlerden programlar/dosyalar alýnabilir. Listserv mekanizmalarýn en yaygýn olanlarý Bitnet Listserv'i, Listproc, tulp, Majordomo, mailbase, smart-list adýyla bilinir.

Bitnet Listserv'i, (Revised Listserv) çoðunlukla IBM Mainframe (büyük boy bilgisayarlar) üzerinde bulunan bir servistir. Turkiye'de 1 tane LISTSERV servisi vardýr : listserv@vm.ege.edu.tr; (bitnet:listserv@trearn.bitnet). Listserv'in unix dünyasýndaki karþýlýðý listproc olarak adlandýrýlýr. listserv ile benzer iþlevleri vardýr. Türkiye'deki bazý "Liste" servisleri aþaðýdadýr. Her bir serviste hangi listelerin olduðunu öðrenmek için, ilgili listeye bir mail mesajý içinde "list" komutunu gönderin. Önümüzdeki sürümlerde, yeni liste servis adreslerini de ekleyeceðiz.

• ODTÜ : listproc@metu.edu.tr
• Bilkent Üniv.: listproc@bilkent.edu.tr ya da listeci@bilkent.edu.tr
• Ege Üniv.: listserv@vm.ege.edu.tr (VM) ve listproc@bornova.ege.edu.tr
• ÝTÜ : listproc@itu.edu.tr
• Boðaziçi Üniv. : listproc@boun.edu.tr
• Hacettepe Üniv. : listproc@hun.edu.tr
• Akdeniz Üniv. : listproc@listserv.akdeniz.edu.tr
• Bimel : listproc@bimel.com.tr
• Dut Net: listproc@dut.com.tr
• Mimar Sinan Üniv. : listproc@msu.edu.tr
• Marmara Üniv. : listproc@marun.edu.tr
• ODTÜ : listproc@wasp.bio.metu.edu.tr (Biyoloji Böl ?)
• Hacettepe Üniv. : listproc@cs.hun.edu.tr (Bilgisayar Bilimleri Böl. ?)
• Tübitak : listproc@nucleus.mam.tubitak.gov.tr
• Doruk : forum@doruk.com.tr

Bu servislerin kullanýmlarý için yukarýdaki adreslerden herhangi birine e-mail ile help komutunu gondermeniz yeterlidir. e-mail mesajý içinde baþka herhangi birþey olmamalýdýr. LISTSERV listeleri için bitnet/earn kullanýcýlarý etkileþimli mesaj ile de (TELL, SM) bu komutu gönderebilirler. Bütun bunlarýn yanýnda, deðiþik BBS'lerde bulunan tartýþma forumlarý da vardýr. Internet eriþimi olan bazý BBS'lerdeki forumlara da üye olunabilmektedir.

Listeci servisinin adresi (ya da herhangi bir listenin yönetim adresi) ilgili liste yönetimi yazýlýmýna baðlý olarak, listserv, listproc, majordomo, mailbase, listeadý-request@ilgili-makina þeklinde olabilir. Bu nedenle bir listeye üye olurken, gelen üyelik ve genel kullanýmýn anlatýldýðý mesaji saklamakta yarar vardýr. Liste yönetim adresine gönderilecek bir `help' komutu listserv kullanýmý ile ilgili önemli bilgileri gönderecektir.

Tartýþma Listelerine nasýl üye olabilirim?

Tartýþma listelerine üye olmak için LISTENÝN BULUNDUÐU SERVÝSE SUB<LISTE_ADý komutunu e-posta ile göndermelisiniz. e-posta mesajý içinde baþka þeyler olmasýn (e-posta sonuna eklenen imzalar vb gibi). Bir örnek vermek gerekirse, ODTÜ listproc'daki INET-TR listesine üye olmak için;

listproc@metu.edu.tr adresine

komutunu e-posta ile göndermeliyiz. Daha sonra listserv/listproc bize üyeliðimin kabul edildiði ya da üyelik isteðimizin liste yöneticisine iletildiðini belirten bir e-posta yollayacaktýr. Gelen e-postada, mesajlarýn nereye gönderilmesi gerektiði (liste adresi), listenin sorumlusunun adresi vb gibi bilgiler vardýr. Ayrýca, gelen bu mesaj içinde, sadece size ait olan bir "liste þifresi" vardýr. Bu fazla kafanýzý karýþtýrmasýn. Bu þifre, eðer varsa, listeye ait özel arþivlerin alýnmasýnda ya da bazý özel dosyalara (varsa) eriþimde kullanýlýr. Ortalama bir kullanýmda, bunlara pek gereksinim duymazsýnýz.

Gelen bu e-postanýn saklanmasý ve tereddüt durumunda okunmasý yararlý olacaktýr. Üye olduktan sonra, servise (örneðimizde listproc@itu.edu.tr) göndereceðimiz deðisik komutlarla diðer üyelerin listesini, daha önceki gönderileri (eðer saklanýyorsa) vb görmek mümkündür.

Bir Listeye üye oldum. Sonrasýnda ne yapmalýyým?

Bir listeye üye olduktan sonra, liste-adý@servis-verici-makina-adresi (örnek olarak; inet-tr@metu.edu.tr)adresine artýk e-posta gönderebilirsiniz. Gönderdiðiniz e-postalar tüm üyelere daðýtýlacaktýr.

Her liste ile ilgili 2 önemli adres vardýr:

1) liste iþlerin yönetildiði adres (üye olmak, çýkmak, üyelik seçeneklerini deðiþtirmek, eski tutanaklarý almak gibi),

2) liste üyelerine ileti göndermek için kullanýlan adres. Bu, LISTEADI@servis-verici-makina-adresi þeklindedir.

Örnek olarak; diyelim ki ODTÜ'deki INET-TR listesine üyeyiz. Bu durumda, diðerlerinin de görmesini istediðimiz postalarý liste adresi olan inet-tr@metu.edu.tr adresine göndermeliyiz. Öte yandan; listeden çýkmak, listeye kimlerin üye olduðunu görmek vb gibi "yönetimsel" iþler için ise listeci adresi olan "listproc@metu.edu.tr" yi kullanmalýyýz. Bu, liste kullanýmý ile ilgili en önemli noktalardan biridir ve özellikle yeni kullanýcýlar "yönetimsel" komutlarý listeci yerine doðrudan listeye göndermekte ve tüm üyeler bu mesajý almaktadýr. Bu da pek hoþ bir durum olmasa gerek :-)

Üyelikten Nasýl Çýkarým?

Bir listenin üyeliðinden çýkmak için; ilgili LÝSTECÝ SERVÝSÝNE;

komutlarý bir e-posta mesajý içinde (yani, e-posta mesaj alanýnýon ilk satýrýna yazýlarak) gönderilmelidir. Örnek olarak, INET-TR listesinden çýkmak isteyelim. Bu durumda, listproc@metu.edu.tr adresine bir e-posta mesajý içinde;

Listeye ait eski yazýþmalarý görebilir miyim?

Eðer eski yazýþmalar saklanýyorsa, görebilirsiniz. Çoðunlukla bu mümkünse de, herzaman bir listeye ait yazýþmalar saklanmaya da bilir. Eski yazýþmalar, ayrý ayrý (gelen her e-posta ayrý bir dosyada), günlük, haftalýk, aylýk ay da yýllýk olarak saklanabilirler. Liste servisinin sizin üye olduðunuz liste ile ilgili yazýþmalarý nasýl ve hangi isimlerle tuttuðunu görmek için ilgili liste servisine;

Bir örnek vermek gerekirse, listproc@metu.edu.tr 'delki inet-tr listesinin eski yazýþmalarýnýn neler olduðunu görmek isteyelim. Bunun için listproc@metu.edu.tr adresine,

Gelen mesajdan, bu listeye ait eski yazýþmalarýn AYLIK olarak saklandýðýný görüyoruz. Söz gelimi, 1997 yýlýnýn 9. ayýna ait tüm yazýþmalar "inet-tr.log9709" isimli bir dosyada. Bu dosyanýn boyu ise, 1,110,487 byte, ya da yaklaþýk olarak 1.1MByte. Ýkinci aþamada, almak istediðimiz "aylýk yazýþmaya" ait dosyanýn adýný bir komut ile ilgili liste servisine göndermeliyiz. Örneðimize geri dönecek olursak; 1997 yýlýnýn 9. ayýna ait yazýþmalarý GET komutuyla alabiliriz. Bizim durumumuzda bu;

olacaktýr. Bu komutu listproc@metu.edu.tr ye bir e-posta ile gönderirsek ilgili dosya bize e-posta ile otomatik olarak gönderilecektir. Eðer dosya çok büyükse, listeci servisi bazen bu dosyayý parçalayarak ta gönderebilir. Üye olmadýðýnýz bir listeye ait yazýþmalarý almanýza listeci servisi genellikle müsade etmez.

Listeye kimlerin üye olduðunu öðrenebilir miyim?

Bir örnek vermek gerekirse, listproc@metu.edu.tr 'deki inet-tr listesine kimlerin üye olduðunu görmek isteyelim. Bunun için listproc@metu.edu.tr adresine,

komutunu göndermeliyiz. Gelen e-postada üyelerin adresleri (ve bazý sunucularda isimleri) olacaktýr. Burada iki önemli notka var: Ilk olarak, üye olmadýðýnýz bir listenin üye listesini almanýza listeci servisi genellikle müsade etmez. Ýkinci olarak ta, bir listeye üye olan kiþi, eðer isterse ilgili listeci servisine (örneðimizde listproc@metu.edu.tr)

Listeden e-posta alma seçeneklerinin deðiþtirilmesi

Normal olarak, üye olduðunuz bir listeye gönderilen her mesaj size de daðýtýlýr. Ayrýca, liste servisinin tanýmlamalarýna baðlý olarak, liste üyelerinden birinin gönderdiði bir mesaj "o üye dýþýndaki" herkese daðýtýlabilir. Bu özellikler "liste servisine" (örneðimizde listproc@metu.edu.tr)birtakým komutlar gönderilererek deðiþtirilebili.. Bu komutlarýn genel formatý þöyledir :

• Eðer listeye gönderdiðimiz mesajlarýn listeci tarafýndan bize de gönderilmesini istiyorsak; SET MAIL ACK , Listeye gönderdiðimiz mesajlarýn listeci tarafýndan bize gönderilmesini istemiyorsak SET MAIL ACK komutlarýný ilgili listeciye 'ye e-posta göndermeliyiz.
• Eðer gönderilen mesajlarý gün sonunda toptan almak istersek (yani, her gün için, o gün listeye gönderilen tüm mesajlarý içeren tek mail), SET MAIL DIGEST , tekrar eskisi gibi her mesajý almak için de, SET MAIL komutunu ilgili listeciye 'ye e-posta göndermeliyiz.
• Eðer listeden bir süre için mesaj almak istemiyorsak (üyelikten çýkmadan); SET MAIL POSTPONE komutunu ilgili listeciye e-posta ile göndermeliyiz. Eðer tekrar mesajlarýn gelmesini istiyorsak bu durumda kullanacaðýmýz komut : SET MAIL

Örnek olarak, inet-tr listesinden gelen mesajlarý günlük almak istersek, bu liste odtü listproc servisinde kayýtlý olduðundan, listproc@metu.edu.tr listeci adresine, SET inet-tr MAIL DIGEST komutunu göndermeliyiz. Listproc servisleri SET yerine QUERY komutunu da kabul etmektedirler.

Türkiye'deki tartýþma listeleri nelerdir ve hangi konularý içerirler?

Türkiye'deki listserv/listproc servislerinde yüzlerce tartýþma listesi vardýr. konular politikadan sanata, uzay bilimlerinden matematiðe çok geniþ bir yelpazededir. 8.2.1.'de verilen servislerden her birine LIST komutunu e-posta mesajý içinde gönderirseniz o serviste bulunan listelerle ilgili bilgiler size gönderilecektir. Popüler listelerden bazýlarý : (Bu listeye önümüzdeki sürümde yenilerini ekleyeceðiz).

DOST Türk Bilim Adamlarý Tartýþma Listesi listproc@vm.ege.edu.tr

HAD-TR TR Hesaplamali Akýþkanlar Dinamiði List listproc@itu.edu.tr

Ben de bir Liste Oluþturabilir miyim?

Neden olmasýn? Hangi listserv/listproc servisinde liste oluþturmak istiyorsanýz o servisin yöneticisine oluþturmayý düþündüðünüz listenin amacýný açýklayan bir yazýyý bir e-posta gönderin.

Listelere Usenet üzerinden ulaþabilir miyim?

Bazýlarýna evet. bit.listserv usenet üst grubu altýnda bir çok liste var. Ayrýca, bazý listserv/listproc listeleri ayný zamanda daha deðiþik hiyerarþideki bir haber grubu da olabilir. (VIRUS-L listesi için, comp.virus grubu gibi).

Türkiye'deki/Dünyadaki tüm listelerin isimlerini ve adreslerini nasýl görebilirim?

Kýsmen mümkün. Tüm dünyada onbinlerce (yerel/global) liste var. listeci@bilkent.edu.tr'ye bir e-posta mesajý içinde þu komutu gönderin :

Türkiye'deki listelerin bir listesini e-posta ile alacaksýnýz. Liste %95 oranýnda günceldir. Dünyadaki listelerin neler olduðu konusunda ise, http://www.liszt.com adresinden bazý bilgiler alabilirsiniz. Burada, bazý popüler listeler konularýna göre tasnif edilmiþ ve liste isimleri üzerinde bir sorgulama servisi var. Ayný servise, http://web.bilkent.edu.tr/Search/Internic/list_text.html (Bilkent) yerel baðlantýsý üzerinden de eriþebilirsiniz..

Listproc ve majordomo gruplarý dýþýndaki Revised Listserv gruplarýnýn bir listesine ise, http://www.tile.net/tile/listserv/index.html adresinden ulaþabilir, liste üzerinde tarama yapabilirsiniz.

Listproc kullanýmý ile ilgili ayrýntýlý bilgileri nasýl elde edebilirim?

Kullaným ile ilgili bir döküman size e-postaile gönderilecektir. Ya da, listeci@bilkent.edu.tr'ye bir e-posta mesajý içinde

komutunu da gönderebilirsiniz. Bunun dýþýnda, http://www.cren.net/listproc/docs/index.html adresinde listproc kullanýmý ve diðer önemli komutlar ile ilgili ayrýntýlý dökümantasyona ulaþabilirsiniz.

Liste Servislerinin kullanýmýnda dikkat edilmesi gereken noktalar

Liste servisleri e-posta temelli iletiþim ortamlarý olduðundan, e-posta kullanýmý ile ilgili etik kurallar burada da geçerlidir. Bunun dýþýnda, listelere gönderilecek mesajlar listenin içeriðine uygun olmalýdýr. Liste konusuyla alakasýz (off-topic) mesajlar hemen hemen tüm üyelerin tepkisini çeker ve böyle durumlar pek hoþ karþýlanmaz.

Liste servislerinin kullanýmýnda (özellikle yeni kullanýcýlarýn) yaptýklarý en büyük hata, liste adresi ile listeci adresinin sýkça birbirine karýþtýrýlmasýdýr. Bu yüzden; listeden çýkma, kiþisel liste seçeneklerini deðiþtirme vb gibi istek maillerinin DOÐRUDAN LISTECIYE (listproc@metu.edu.tr, listproc@itu.edu.tr , listserv@ege.edu.tr gibi) gönderilmesi gerekmektedir. liste adresine sadece normal liste maillerinizi gönderin.

Gopher Nedir?

Gopher, genellikle text tabanlý (düz yazý) bilgilere menüler yardýmýyla kolayca ulaþýlmasýný saðlayan bir sistem ve bu sistemin kullandýðý TCP/IP protokolüne verilen genel addýr. Bu çesit bir menü yapýsý dizin-alt dizin iliþkisine benzer. Ana menüdeki her bir madde seçildiðinde onun altýnda ya baþka menü(ler) vardýr ya da görüntülenebilir bir döküman. Bu þekilde, istenilen bilgilere menüler takip edilerek ulaþýlýr.

Gopher, 1993-95 yýllarý arasýnda çok popülerdi. Bilgi sýnýflandýrma ve sorgulama sistemi olarak internet dünyasýnda adeta bir devrim yaratmýþtý. Web'in ortaya çýkýþý, Gopher'ýn da sonu oldu. Bu sistemlerin kullanýmý her geçen gün azalmakla birlikte, hala çok fazla sayýda bilgi gopher sitelerinde tutulmaktadýr.

Gopher sitelerine Web Listeleyicileri üzerinden eriþmek mümkündür. Bunun için gerekli URL : gopher://gopher-sitesi-adresi þeklindedir. Sadece gopher eriþimi saðlamak için geliþtirilmiþ programlar da vardýr.

Gopher ile hangi tür bilgilere ulaþýlýr?

Gopher menüleri yardýmýyla, FTP merkezlerindeki programlar, ses, resim dosyalari, text vb gibi pek çok bilgiye eriþilebilir. Gopher menüsündeki maddeler, bir merkezdeki kullanýcýlarýn isim/adres bilgilerini sorgulayan bir sistem bile olabilir (phone book). Gopher ayný zamanda diðer internet servislerine (ftp, telnet, wais, www, finger, archie) 'gateway'lik te yapabilir.

Bir merkezin gopher adresini bilmiyorum. Nasýl ulaþabilirim?

Dünyadaki hemen hemen tüm gopher servisleri birbirleri ile linktir. Size en yakýn Gopher servisi yoluyla gerekli menüleri takip ederek pek çok yere ulaþmak olasýdýr. Genellikle "All Gophers in the World" vb þeklindeki menü maddeleri altýnda Gopher servisleri coðrafi olarak dizinler içinde tutulurlar (Avrupa, Amerika, Afrika vb gibi). Buradan, ülkeler, þehirler, üniversiteler bazýnda tarama alanýný daraltmak mümkündur. Minnesota, Netlink gopherlarý kayýtlý tum gopher sunucularýnýn dökümünü tutmaktadýr. Bilkent Gopher'ýnda (gopher://gopher.bilkent.edu.tr) bunlarýn mirror'ý vardýr. Gopher listesini dosya olarak alabilir üzerinde tarama yapabilirsiniz.

Gopher servislerinin adresleri de (genellikle) standart ve hiyerarþiktir. Normal olarak gopher.kurum veya gopher.dep.kurum adresleri (eðer var ise) çalýþýr. Örneðin gopher.berkeley.edu, gopher.cs.berkeley.edu adresleri denemeye deðer. Web için ise "gopher"i www ile deðistirerek denemek anlamlýdýr. Bu tarz bir yaklaþýmla deðiþik kurumlarýn gopher adreslerini (domain adreslerinden yola çýkarak) bulmak olasýdýr.

Gopher bookmark nedir?

Gopher ile sýkça eriþtiðimiz bazý bilgilere (ya da linklere) tek seferde ulaþmak için oraya ait gopher adresi ile birlikte tüm alt dizin bilgilerini kaydetmemiz gerekir. Buna olanak tanýyan seçeneklere 'bookmark' adý verilir. Hemen hemen tüm Gopher programlarý 'bookmark' tanýmlamasýna izin verirler. Bu þekilde ana menüden (top level directory) çok altlardaki bir dosyaya vb kolayca eriþilebilmektedir.

Gopher üzerinden Anonymous FTP nasýl yapýlýr?

Bunun için, ya Gopher menüsünde o FTP merkezi için bir link vardýr ve o link seçilerek FTP yapýlýr ya da uygun bir menüden "FTP yapmak istediðinizi" belirtirsiniz. Unix gopher'da f tuþuna bastýðýnýzda gopher üzerinden sizin vereceðiniz bir adrese ftp yapýlýr ve sonuçlar gopher menüleri olarak gelir.

Gopher üzerinden nasýl tarama yapýlýr? Veronica, Jughead nedir?

Verilen anahtar kelime(ler) üzerinden Gopher ile tarama yapabilirsiniz. Bu tarama sistemlerinden biri VERONICA (Very Easy Rodent-Oriented Net-wide Index to Computerized Archives) dir. Veronica, Gopher menülerindeki baþlýklarýn bir arada bulunduðu bir indeksleme sistemine benzer. Baþlýklardaki sözcükler "anahtar sözcük" olarak kabul edilir. Veronica ile tarama yaptýktan sonra, verdiðimiz anahtar kelimenin /kelimelerin olduðu baþlýklardan oluþan bir gopher menu yapýsý karþýmýza çýkar. Yani bulunan tüm her þey bir menü yapýsý içinde bize sunulmaktadýr. Söz gelimi FORTRAN ile ilgili bir tarama yapmak istediðimizde yapmamýz gereken, bu kelimeyi anahtar kelime (keyword) olarak vermektir. Veronica servisi, Internet üzerinde kayýtlý yüzlerce gopher servislerine ait menüleri tarayarak sonuca ulaþýr. Jughead (Jonzy's Universal Gopher Hierarchy Wxcavation And Display) servisi de Gopher üzerinden kullanýlabilecek bir tarama yöntemidir. Kullanma biçimine göre farklýlýk gösterir. Tarama sonucu gene gopher menüleri olarak karþýmýza çýkar.

Veronica ve Jughead kullanmak için ayrý bir program yoktur. Veronica için Gopher menülerinden Veronica menüsü seçilerek bu servise ulaþýlýr. Size en yakýn Gopher servisinden Veronica'ya bir link varsa onu kullanýn. Dünya üzerinde 10 civarýnda Veronica server vardir. Bilkent ve ODTU Gopher'larýnda veronica linkleri bulabilirsiniz. Gelen menüden tarama yapacaðýnýz bir Veronica servisi seçip sadece "anahtar sözcükleri" girmeniz gerekiyor. Jughead ile tarama yapmak için de Gopher menüsünden ilgili seçenek seçilmelidir. Örnek olarak, gopher.bilkent.edu.tr 'de ana menüden "Search Over Gopher Space" seçilip yukarýdaki tarama mekanizmalarý kullanýlabilir.

"Subject Trees" ve "Gopher Jewels" nedir?

Gopher menülerinde görülen "Subjest Trees" seçenekleri, Gopher sistemi ile eriþilebilen bilgileri konularýna göre gruplayýp her bir grubu oluþturan seçilmis yerlere linkler koyarak oluþturulmaktadýr. Böylece, Matematik, Biyoloji, Ekonomi vb þeklinde konulardan (Subject) oluþan bir menü sistemi ortaya çýkmaktadýr. Deðisik merkezlerde deðisik "Subject Trees" olabilir. Genellikle, gopher servislerinde "tanýnmýþ Subject Trees"lere linkler bulunur.

"Gopher Jewels", Subject Trees yaklaþýmýndaki gibi, Gopher ile ulaþilabilen bilgileri bazý seçilmiþ konulara göre sýnýflayarak üst menüler oluþturur ve ek bazi kolaylýklar saðlar. Aranan bilginin (keyword(s)) geçtiði bütün konu baþlýklarý ayýrým yapýlmaksýzýn listelenir. Gopher Jewels menüleri içinden jughead taramasý yapilabilir. Menü sistemi içinde, bir menüden ara menüler atlanarak herhangi bir baþka menüye, hatta en baþtaki menüye geçilebilir.

Bilkent Gopher üzerinden Gopher Jewels'e eriþilebilir. gopher://gopher.bilkent.edu.tr/11/Gopher_Jewels